James Webb Uzay Teleskobu (JWST), Sombrero Galaksisi‘nin çarpıcı bir yeni görüntüsünü paylaştı. Orta kızılötesi ışıkla çekilen bu görüntü, galaksinin dış halkasında yer alan toz kümelerini ve karmaşık bir yapıyı ortaya koyuyor. JWST tarafından çekilen yeni görüntü Hubble ve Spitzer uzay teleskoplarıyla karşılaştırılamayacak kadar ayrıntı içeriyor.
JWST’den harika Sombrero görüntüsü
Sombrero Galaksisi, Dünya’dan bakıldığında neredeyse kenarından görülüyor ve ayrıca geniş kenarı ve şişkin merkeziyle adını aldığı Meksika şapkasına benziyor. Ancak JWST’nin Orta Kızılötesi Aracı (MIRI) sayesinde, bu ikonik görünüm neredeyse kaybolmuş durumda. MIRI, gaz ve toz bulutlarının arasından bakarak, galaksinin parlak çekirdeğini çevreleyen ve süper kütleli bir kara deliği barındıran tozlu bir halka ortaya çıkardı.
Başak (Virgo) Takımyıldızı’nda, Dünya’dan yaklaşık 31 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan Sombrero Galaksisi (Messier 104 olarak da bilinir), 100 milyon ışık yılı içinde yakınımızdaki en büyük spiral galaksi olarak dikkat çekiyor. 260 milyar Güneş kütlesine eşdeğer yıldız barındıran galaksi, Samanyolu’nun toplam yıldız kütlesinin yaklaşık beş katına sahip. Buna rağmen Samanyolu ile hemen hemen aynı boyutta. Yılda yalnızca yarım güneş kütlesi kadar gaz yıldızlara dönüşüyor; bu oran, Samanyolu’ndaki yıldız oluşum hızının dörtte biri kadar.
Yıldızların ölümüyle ortaya çıkan toz, genellikle yeni yıldızların oluştuğu yerlerde birikir. Ancak Sombrero Galaksisi’nde moleküler hidrojen gazı gibi yıldız oluşumu için gereken temel malzemeler oldukça sınırlı. Bilim insanlarının modelleri, galaksinin merkezi şişkinliğinin, milyarlarca yıl önce gerçekleşen devasa bir yıldız patlaması sırasında oluştuğunu öne sürüyor. Bu süreçte, yıldız yapımı için gerekli olan gazların büyük kısmı tüketilmiş. Bugün yıldız oluşumu, ağırlıklı olarak galaksinin toz bakımından zengin dış halkasında gerçekleşiyor. Yalnızlık onu bitiriyor
2005 yılında Spitzer Uzay Teleskobu ile çekilen bir başka Sombrero Galaksisi’ görüntüsü. Başak Galaksi Kümesi’nin yönünde yer almasına rağmen Sombrero Galaksisi, bu kümeye ait değil. Yaklaşık 25 milyon ışık yılı daha yakın bir noktada, oldukça izole bir bölgede bulunuyor. Bu yalnızlık, galaksinin evrimini etkileyen önemli bir faktör. Yakın galaksi çarpışmaları, genellikle gaz ve tozu merkezi kara deliğe doğru çekerek galaksi çekirdeğinin aktif hale gelmesine neden olur. Ancak Sombrero, milyarlarca yıldır böyle bir etkileşim yaşamamış gibi görünüyor.
Bu arada galaksinin merkezinde, yaklaşık bir milyar Güneş kütlesi büyüklüğünde bir süper kütleli kara delik bulunuyor. Günümüzde oldukça sakin olan bu kara delik, geçmişte çok daha aktifti. 2024 yılında, New Mexico’daki VLA radyo teleskopları, galaksiden 30.000 ışık yılı uzaklığa kadar yayılan radyo dalgası üreten parçacık lobları keşfetti. Bu loblar, bir zamanlar aktif olan galaksi çekirdeğinin yaydığı güçlü jetlerin bir kalıntısı. Bugün, Sombrero Galaksisi’nin kara deliği neredeyse tamamen pasif durumda ve yalnızca birkaç ışık yılı uzunluğunda zayıf jetler üretiyor. Bu sakin dönem, galaksinin “parti günlerinin” çoktan sona erdiğini, geçmişteki kaotik etkinliklerin yerini huzurlu bir yaşlanma sürecine bıraktığını gösteriyor.
Kaynak: Donanimhaber – https://www.donanimhaber.com/james-webb-sombrero-galaksisi-nin-inanilmaz-goruntusunu-yakaladi–184682
