İki yıl önce, Hunga Tonga-Hunga Ha’apai yanardağı patlayarak aynı adı taşıyan adayı neredeyse yok etmiş, büyük bir yıkıma ve adanın tahliye edilmesine sebep olmuştu. Tonga küllerle kaplandı ve ölümler yaşandı. Bu tür doğal afetleri önceden tahmin etmek oldukça zor olsa da, şaşırtıcı yeni bir bulgu, bazı yanardağların devasa yıkıma sebep olan bir patlamadan önceki dakikalarda ipucu verdiğini öne sürüyor.
Verileri inceleyen bir araştırma ekibine göre, 2022’de Pasifik Okyanusu’nda yaşanan devasa volkanik patlamadan önce Dünya yüzeyinden geçen bir sismik dalga meydana geldi. Veriler uzaktaki sismometreler tarafından toplandı, ancak ekip, bu uzak sinyallerin bile insanların gelecekteki ani patlamalara hazırlanmasına yardımcı olabileceğini öneriyor.
Erken uyarı sistemleri kelimenin tam anlamıyla hayat kurtarıcı olabiliyor. Büyük afetler öncesinde verilebilecek herhangi bir uyarı, sadece birkaç dakika bile olsa insanların gerekli önlemlerini almalarını sağlayacak önemli saniyeler kazandırabilir.
Patlamadan 750 kilometre uzaktaki Fiji ve Futuna’daki istasyonlardan gelen sismometre verilerini inceleyen ekip, olaydan yaklaşık 15 dakika önce, patlamanın yönünden yayılan, Rayleigh dalgası adı verilen belirli bir tür yüzeyde seyahat eden sismik dalganın yaşandığını buldular. Rayleigh dalgası insanlar tarafından algılanamadı, ancak sismometreler tarafından rahatlıkla tespit edilebiliyordu.
Pazartesi günü Geophysical Research Letters’da yayınlanan çalışmada, “Diğer sismik sinyallere ve uydu görüntülerine atıfta bulunarak, Rayleigh dalgasının görünür bir yüzey aktivitesi olmadan en önemli patlama öncüsü olduğu sonucuna vardık” denildi. Makale şöyle devam ediyor: “Bulgularımızı ve önceki çalışmalarımızın sonuçlarını da dahil ederek, kaldera oluşturan patlamanın başlangıcına dair bir senaryo öneriyoruz.”
15 Ocak 2022’de gerçekleşen rekor boyuttaki patlama, 58 kilometre yüksekliğine ulaşan volkanik püskürmesi ile şimdiye kadar kaydedilen en büyük örnek oldu ve sadece yarım saatte Dünya’nın mezosferine ulaştı.
Kaynak: Chip – https://www.chip.com.tr/haber/buyuk-tonga-yanardag-patlamasindan-15-dakika-once-yasanan-garip-bir-olay-tespit-edildi_166556.html
